Anna Wydrych

Założeniem projektu* jest poszukiwanie i rejestrowanie ukrytych obrazów. Tylko fotografia otworkowa umożliwia penetrację niedostępnych zakamarków otoczenia, zwłaszcza jeżeli obiekty fotografujące są wykonane własnoręcznie, z uwzględnieniem wybranych przez fotografującego parametrów. Przedstawione poniżej cykle zawierają wiele działań o charakterze eksperymentalnym. Dotyczą one fotografii podwodnej, lotniczej, makrofotografii czy fotografii chlorofilowej. Podczas tych niecodziennych akcji granica wytrzymałości terminu "fotografia otworkowa" naginana jest poprzez eksploatacje szerokich możliwości "otworkowego" medium. Integralną częścią poniższych eksperymentów są historie towarzyszące ich powstaniu, których jednak nie można odczytać bezpośrednio ze zdjęć.

FOTOGRAFIA PAMIĄTKOWA:
Twórca jest tu postacią jedynie reżyserującą działania mające prowadzić do powstania fotografii. Przyjęta metoda postępowania nawiązuje do idei dzieła naturalnie ukształtowanego. W tym wypadku oprócz naturalnych sił fizycznych działających na materiał światłoczuły, pozwala również na naturalny rozwój sytuacji, pozostawiając możliwość wyboru przedmiotu fotografującego i motywu fotografowanego osobom, które zechciały uczestniczyć w doświadczeniu. Tylko ciekawość tych osób determinuje zakres tematyczny przedstawionych fotografii. Obrazy powstałe w wyniku takich działań są całkowicie nieoczekiwane, często odbiegają od realnego wizerunku, jednak z założenia akceptowane są wszystkie wyniki eksperymentu. Ważniejszy od obrazu staje się sam proces jego rejestracji, bezinteresowne poszukiwanie, zabawa. Wyraźnie formuje się stosunek człowieka do przedmiotu, który często jest antropomorfizowany.
Każdy z tych "otworków" stanowi odrębną historię, ściśle związaną z osobą, która decyduje się poświęcić swój ulubiony, czy ważny dla niej przedmiot, dla doświadczenia. Autorka cyklu używając narzędzi charakterystycznych dla fotografii otworkowej nadaje tym przedmiotom spojrzenie. Właściciel wybiera otoczenie warte uwagi, dobrze znane i w pewnym sensie ważne dla siebie. Efektem tego działania jest jedynie zdjęcie otworkowe w formie stykowej, dlatego tak ważna staje się sama dokumentacja tego ulotnego procesu.
Pierwszy "otworek" powstał w kilku etapach. W lipcu 2008 roku w Kornicach podczas wykopalisk archeologicznych powstała Lalka. Wykonana jest ze zniszczonych w trakcie eksploracji stanowiska spodni studentek archeologii, kubka po jogurcie, metalowego wieczka, taśmy klejącej i okładki od zeszytu. Jako niezbędnych narzędzi do produkcji użyto noża, scyzoryka i igły z nitką. Natomiast obraz, który zarejestrowała lalka powstał na korytarzu instytutu archeologii w trakcie sesji egzaminacyjnej.
Następny "otworek" zainicjowała porzucona kobieta, której po ukochanym został tylko pierścionek. Był on dla niej bardzo ważny, dlatego postanowiła utrwalić swój obraz wewnątrz spreparowanego w tym celu pierścionka. Te działania miały być dla niej pewnym "katharsis", ostatnim spotkaniem z przeszłością. W całkowitej ciemności autorka cyklu złożyła światłoczuły pierścionek przy użyciu kapsułek po witaminach, agrafki, plasteliny, tektury, taśmy klejącej, czarnej farby olejnej i kliszy fotograficznej wielkości paznokcia.
Trzeci "otworek" powstał podczas chłopięcej zabawy ciężarówką z dzieciństwa. Dorosły właściciel chciał przedstawić starej zabawce z klocków swoją nowa zabawkę. Aby samochodzik obdarzyć możliwością widzenia, wystarczy umieścić w jego wnętrzu mini kamerę otworkową wykonaną z pojemnika po filmie 35 mm., wieczka po jogurcie, taśmy klejącej przy użyciu nożyczek i szpilki.

FOTOGRAFIA DOCHODOWA
Fotografie otworkowe powstałe w tym cyklu są efektem (w pewnym sensie również dokumentacją) akcji przeprowadzonej w supermarkecie. Na wystawie sklepowej pomiędzy najnowszym sprzętem fotograficznym został umieszczony aparat wykonany z plasteliny. Po przebiciu szpilką cienkiej warstwy plasteliny, na materiale światłoczułym umieszczonym wewnątrz zarejestrował się obraz oglądających go klientów. Reakcje na widok niekształtnej masy przypominającej aparat były różne: od zupełnej ignorancji po wzdrygnięcia ze strachu. Cykl ten dopełniają zdjęcia dokumentujące działania w markecie oraz plakaty reklamowe, zachęcające do zakupu masy, która może przybrać dowolny kształt.

FOTOGRAFIA ODLOTOWA
Obraz z tego cyklu powstał podczas lotu, jaki wykonywał aparat otworkowy zaopatrzony w skrzydła, zrzucony z dachu wieżowca. Czas naświetlania był uzależniony od czasu reakcji i szybkości autorki, która musiała w trakcie lotu otworka w dół zbiec na miejsce lądowania aparatu, by zakończyć naświetlanie.

FOTOGRAFIA PODWODNA
Z czystej ciekawości kilka zwykłych małych aparatów otworkowych zostało umieszczonych w słoiku zanurzonym w niewielkim akwarium. Pomimo tego, że ryb pływa w nim wiele, nie zostały one uwiecznione na kliszy. Materiał światłoczuły utrwalił tylko zwielokrotniony i rozmyty obraz bynajmniej nie wnętrza akwarium, ale tego, co znajduje się poza nim. Drugi film został umieszczony w specjalnie skonstruowanej do tego celu wodoszczelnej kapsule. Funkcję tę pełnił słoik polakierowany na czarno z wydrapanym otworkiem. Zarejestrowany w ten sposób obraz poprzez swoją nieokreśloność daje wrażenie dużo większej głębi niż w rzeczywistości.

FOTOGRAFIA HODOWLANA
Ostatni eksperyment powstał podczas jednego ze słonecznych dni lata, na skrawku zieleni w środku ruchliwego skrzyżowania umieszczony został specjalnie przygotowany aparat otworkowy przystosowany do wykonywania zdjęć na żywej roślinności. "Hodowanie fotografii" to proces, nad którym człowiek tylko nadzoruje. Selekcjonuje roślinki, wybiera najlepsze konstrukcje "otworkowej szklarni", odpowiednie miejsce i czeka na efekty, które powstają już tylko dzięki przyrodzie. "Hodowanie fotografii" to dostarczanie oczom pożywienia. Ale czy bogatego w wartości odżywcze, tego już nie wiem..

Wszystkie te cykle wpisują się w konwencje pewnych rodzajów fotografii. W powstawaniu tak różnych form fotografii otworkowej wykorzystywany był jednak ten sam naturalny w swej fizyczności proces. Jeżeli nawet następuje deformacja obrazu, odbywa się to pod wpływem fizycznych właściwości światła i chemicznych procesów zachodzących na negatywie. Jednak posiadając świadomość ich występowania, można kreować proste warunki i sytuacje, w których rejestrowane zjawiska będą pozostawiać na papierze ślad odmienny od tego przyswojonego kulturowo wizerunku rzeczywistości.

Anna Wydrych